Czy plastik jest wszędzie?
Plastik został wynaleziony w drugiej połowie XIX wieku. Pierwsze tworzywa celuloidowe wykorzystywano do produkcji kul bilardowych. Szybko zorientowano się, że tworzywa te można wykorzystać do produkcji innych materiałów codziennego użytku tym samym zastąpić nim drogie surowce jak choćby kość słoniową czy szylkret* . W kolejnych latach zaczęto komercyjnie wykorzystywać: bakelit, celofan, PVC, polietylen, nylon i poliester. Plastik znalazł zastosowanie niemal w każdej branży. Od motoryzacyjnej po medyczną. Obecny jest w zabawkach, elektronice oraz naszych ubraniach. Kolejne innowacje rozwiązujące codzienne problemy naszej cywilizacji wdrażają coraz więcej plastiku do naszego życia. W latach pięćdziesiątych XX wieku produkcja plastiku stanowiła około 1,5 mln ton rocznie a w 2015 przekroczyła 320 mln ton rocznie [1]. Nie ma wątpliwości – tworzywa sztuczne znacząco przyczyniły się do rozwoju naszej cywilizacji ale równocześnie przyczyniły się do degradacji środowiska naturalnego.
[7]
Już w latach siedemdziesiątych XX wieku Akademia Nauk w USA zwracała uwagę na konieczność kontroli produkcji i utylizacji plastiku. Analizując powyższy wykres można śmiało stwierdzić, że wraz ze zwiększaniem się naszej świadomości na temat szkodliwości plastiku produkcja nie malała !!!
Poszczególne wyroby z tworzyw znacznie różnią się długością okresu ich wykorzystywania . Niektórych używamy bardzo krótko, a inne towarzyszą nam przez całe życie. Problem jednak powstaje w momencie, kiedy dany produkt czy opakowanie plastikowe nie są nam już potrzebne.
Te same właściwości, dzięki którym plastik ma tak szerokie zastosowanie (np. trwałość) – sprawiają, że trudno i długo się rozkłada bo nawet od 100 nawet do 1000 lat. Ale nawet upływ tak długiego czasu nie gwarantuje nam bezpieczeństwa. Żadne z dostępnych dziś tworzyw sztucznych nie jest w 100% bezpieczny dla środowisk – co w praktyce oznacza, że wyrzucany plastiki kumulują się w środowisku i zostanie z nami na zawsze. [2]
[2]
Na rynku dostępne są dwa tworzywa określane jako 100% eco i bio. Jest to plastik biodegradowalny powstający z biopolimerów (ze skrobi np. ziemniaczanej lub kukurydzianej). Jego produkcja wymaga większej ilości energii niż produkcja zwykłego plastiku a po wykorzystaniu powinien być segregowany i zbierany do kompostowania np. z resztkami jedzenia, a następnie poddany obróbce w wysokiej temperaturze. Jeśli plastik ten nie zostanie oddany do specjalnej kompostowni to rozsypie się w drobny pył, a następnie zacznie się w niekontrolowany sposób rozprzestrzeniać.
Drugi to plastik oksydegradowalny, który powstaje z polimerów syntetycznych wzbogaconych o dodatki, dzięki którym rozkład produktu znacząco się skraca i może trwać od dwóch miesięcy do pięciu lat. Torebki oksydegradowalne, w przeciwieństwie do biodegradowalnych, mogą zostać poddane recyklingowi. Plastik oksydegradowalny wyrzucony do środowiska lub złożony na składowisku rozsypie się do polimerowego pyłu i również nie zniknie.
Tworzywa oksydegradowalne i biodegradowalne cechuje inny skład i czas rozkładu w stosunku do tradycyjnych tworzyw sztucznych- jednak wszystkie w wyniku złego składowania przekształcają się w mikroplastik. Mikroplastik to to tworzywo sztuczne w postaci włókien, granulek itp. o wielkości od 0,1 μm- 5 mm. Najnowsze badania wykazały obecność plastiku w piwie, wodzie butelkowanej, w Rowie Mariańskim czy lodach Arktyki. Mikroplastik odkryto w planktonie, meduzach, rybach a nawet kale człowieka. Z badań australijskiego Uniwersytetu Newcastle wynika, że każdy mieszkaniec naszej planety konsumuje około 5 gramów plastiku tygodniowo w postaci mikroplastiku. [3]
[9]
Plastik do środowiska dostaję się w miarę użytkowania materiałów sztucznych np. poprzez pranie syntetycznych ubrań. Tworzywa sztuczne o bardzo małym granulacie znalazł zastosowanie w kosmetyce i chemii gospodarczej. Robiąc sobie peelingi, czy myjąc zęby pastą z granulkami migruje niewychwycony w oczyszczalniach ścieków do rzek i oceanów (a stamtąd do naszego łańcucha pokarmowego).
Mikroplastik powstaje w końcu w wyniku rozpadu większych kawałków plastiku. Szczególna sytuacja obserwowana jest w wodach morskich i oceanicznych – tam źródłem mikroplastiku są sieci rybackie jak również wszelkie odpady, które pod wpływem wody morskiej, fal i promieni słonecznej rozpadają się na mniejszą kawałki znacznie szybciej niż na lądzie.
Przeciętny Europejczyk generuje ponad 150 kg odpadów plastikowych rocznie a tylko ok 10% – 40% poddawanych jest recyklingowi. 35 butelek wystarczy do stworzenia jednej bluzy polarowej. Jednak produkcja plastiku z ropy naftowej jest ciągle zdecydowanie tańsza w porównaniu z logistyka związana z selektywną zbiórką oraz przetworzeniem. Przerażający w tym kontekście jest fakt, że wyprodukowaliśmy już tyle plastiku, że niemal dwukrotnie można by owinąć nim kulę ziemską.
W Polsce najwięcej plastiku zużywamy do produkcji toreb na zakupy, folii oraz tacek do żywności. Na drugim miejscu są butelki PET.[6] Pomimo kampanii społecznych, pozytywnego marketingu toreb wilekrotnego użytku oraz picia wody z kranu zamiast butelkowej pozycja „królów plastiku” jest ciągle niezagrożona.
[9]
Pozytywny przykład walki z plastikiem było „STROW WARS” , która pokazuje, że zaangażowanie społeczne może wywołać zmianę. Presja w mediach społecznościowych zmusiła wielu restauratorów do rezygnacji ze słomek w codziennej ofercie lub zastąpienie ich słomkami naturalnymi lub papierowymi. Mimo, że plastikowa słomka to „mały problem” to w skali globalnej rezygnacja z ich produkcji i użycia może oznaczać znaczące odciążenie środowiska. Tylko w USA zużywa się ich 500 mln dziennie! W Europie dodatkowym wsparciem tej walki jest dyrektywa 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. Od lipca 2021 r. z rynku znikną nie tylko słomki ale także plastikowe patyczki higieniczne, sztućce, talerze, mieszadełka do napojów oraz patyczki mocowane do balonów. W kolejnych latach z półek znikną też wykonane z polistyrenu ekspandowanego pojemniki na żywność i napoje. Od 2025 r. butelki PET o pojemności do trzech litrów będą z kolei musiały być wytwarzane przynajmniej w 25 proc. z materiału pochodzącego z recyklingu. Do 2030 r. odsetek ten powinien sięgnąć 30 proc. [5]
Plastik jest też obecny niestety w naszej branży. Nie mówimy tu tylko o plastikowych wykończeniach mebli a o tworzywie sztucznym jakim jest klej mocznikowo-formaldehydowy, wykorzystywany na masową skalę do produkcji płyt drewnopochodnych. Taka płyta poddana niewłaściwej utylizacji stanowi realne źródło mikroplastiku.
Tworzywa sztuczne są wszędzie ale wspólnymi siłami możemy ograniczyć jego obecność.
Nasza Grupa prowadząc badania nad ekologicznymi rozwiązaniami dla branży materiałów drewnopochodnych kierowała się zasadą eliminacji wszelkich tworzyw sztucznych. Dlatego kleje z rodziny GreenBond są całkowicie naturalne i biodegradowalne. Oznacza to też, że płyty wykonane przy użyciu naszego spoiwa są całkowicie wolne od plastiku. Mogą zostać poddane recyklingowi bez obciążenia środowiska naturalnego dodatkowym mikroplastikiem.
* Szylkret – materiał rogowy z pancerz żółwi szylkretowych o niezwykłym ubarwieniu
Źródło
3- Mattsson i in. 2017. Brain damage and behavioural disorders in fish induced by plastic nanoparticles delivered through the food chain. Scientific Reports 7, Article number: 11452
5- https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32019L0904&from=PL
9- https://www.youtube.com/watch?v=aITI4zgmPXc